Information

Grotere ov-knooppunten zoals Utrecht Centraal en Rotterdam Centraal zijn voor steeds meer mensen en bedrijven aantrekkelijke ontmoe­tingsplaatsen waar het ook prettig is om te wonen of werken. Ook elders in Nederland zijn steeds meer inspirerende voorbeelden te vinden van deze ontwikkeling die goed past bij de ambities van de Nationale Omgevingsvisie (NOVI). Deze handreiking biedt verhelderende inzichten voor iedereen die met knooppuntontwikkeling te maken heeft.

De transformatie van ov-knooppunten naar aantrekkelijke centrumgebieden gaat niet vanzelf. De stapeling van opgaven, de vele betrokken partijen en de ingewikkelde context van een knooppunt, maken de planvorming erg complex. De toekomstige ruimtelijke kwaliteit van deze knooppunten staat daardoor onder druk.

Hoe passen al die verschillende wensen en ambities in één klein stukje stad en welk proces is nodig om de ambities te realiseren? Maar ook: hoe kan ontwikkeling van ov-knooppunten bijdragen aan de ontwikkeling van duurzame netwerken van mobiliteit, economie, energie en natuur-, bodem en water? En hoe hangt deze ontwikkeling samen met de lokale context en verwachte ontwikkelingen op lokaal, regionaal en (inter-) nationaal niveau?

Opgesteld vanuit het Programma MooiNL van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), biedt de handreiking een overzicht van de vele opgaven die spelen, geeft aan welke verschillende ontwerpoplossingen er zijn en hoe deze in de meest uiteenlopende stationsgebieden gebruikt kunnen worden. Om zoveel mogelijk kansen te kunnen benutten zonder alle ambities in de directe stationsomgeving te stapelen, wordt in deze handreiking het hele gebied op loopafstand van de stationsknoop beschouwd, grofweg 4 km2.

Door een samenwerking met verschillende partijen die betrokken zijn bij de ontwikkeling van knooppunten in Nederland is de handreiking tot stand gekomen. Hij maakt inzichte­lijk wat de opgaven en dilemma’s zijn en welke inrichtings- en ontwerpprincipes belangrijk zijn voor de ontwikkeling van stedelijke knooppunten met een goede ruimtelijke kwaliteit. Daarnaast biedt de handreiking een eerste aanzet voor het proces dat nodig is om deze kwaliteit te realiseren.

De handreiking biedt geen kant en klare oplossingen en is ook geen nieuw Rijksbeleid. Keuzes op het lokale schaalniveau zijn uitein­delijk afhankelijk van de lokale context en de besluiten over de ruimtelijke inrichting worden door bestuurders van lokale overheden gemaakt. Wel maakt de handreiking de te maken keuzes en ruimtelijke afwegingen daarachter inzichtelijk met een handleiding en checklist en helpt hij bij het opstellen en beoordelen van varianten en alternatieven. De handreiking brengt beschikbare kennis, voorbeelden en instrumentarium bij elkaar in een overzichte­lijke aanpak, signaleert ontbrekende instrumenten en doet aanbevelingen voor doorontwikkeling van de aanpak op zowel nationaal als decentraal niveau.

Als aanvulling op bestaande literatuur richt de handreiking zich expliciet op ontwerpopgaven in de wijdere omgeving rond ov-knoop­punten. Hij is primair bedoeld voor gemeentes die de regierol vervullen in deze opgave. De ontwikkeling van ov-knoop­punt en stationsomgeving is echter altijd een opgave van veel verschillende partijen. Voor een goed ov-knooppunt staan Rijk (I&W), ProRail en de vervoerders samen met provincies, vervoerregio’s en gemeenten aan de lat, maar voor het stationskwartier en zeker het totale gebied van 4 km2 gaat het al snel over een veelheid aan stakeholders, zoals eigenaren, huurders, omwonenden, gebruikers, werknemers en bezoekers. Voor iedereen biedt deze handreiking waardevolle informatie.

Vanuit Programma MooiNL geeft de handreiking ook input mee voor departementen en Rijksprogramma’s die beleid ontwikkelen in relatie tot knooppunten. Denk bijvoorbeeld aan de Actie-agenda OV-Knooppunten en de nog te ontwikkelen Nota Ruimte.

Download PDF